آموزش رنگرزي و انواع رنگ در فرش

آشنایی با انواع رنگ‌ها در فرش:

1ـ رنگهای اولیه: به رنگهای اصلی مشهور است (آبی ـ زرد و قرمز)

2ـ رنگهای ثانویه: از تركیب رنگهای اولیه بدست می آید (از آبی+زرد= سبز ـ از قرمز+زرد=نارنجی و از تركیب آبی و قرمز = رنگ بنفش) بدست می آید.

3ـ رنگهای ثالثیه: از تركیب رنگهای اولیه با رنگهای ثانویه بدست می آید كه انوع رنگهای كم رنگ و پررنگ و هارمونی رنگها بدست می آید.


رنگرزی الیاف پشم وابریشم:

1ـ رنگ شیمیایی یا مصنوعی یا فرار (دارای رنگ جوهری و كرومی است و منشاء مصنوعی و دندانه ای است. تهیه این رنگ آسان ـ ارزان و كم ارزش می باشد.

2ـ رنگ طبیعی دارای منشاء طبیعی كه در طبیعت یافت می شود (در انواع گیاهی ـ جانوری و فلزی) است و با دوام و گران و با ارزش است.

رنگ جانوری: گونه ای از قرمزدانه كفش دوزك برای تهیه لاكی می باشد و یانگونه كوچك را پرورش داده ، پخت كرده و سپس خشك كرده و آسیاب كرده و در

نهایت خامه ها را رنگ می كنند.

برای استفاده از رنگهای حیوانی از حلزون ارغوانی نیز برای بدست آوردن رنگ ارغوانی استفاده میشود.

رنگ فلزی:آبی لاجوردی و اكسید آهن و . . . كه در معادن زمین كشف و برای رنگرزی استفاده می‌شود.

رنگ گیاهی: متنوع و زیبا كه به نمونه‌هایی از آن اشاره می كنیم:

1ـ روناس: گیاه روناس 3 ساله و 7 ساله ، از ریشه گرفته می‌شود و رنگ آجری تا قرمز تیره را می‌توان از این گیاه گرفت.

2ـ پوست گردو: رنگهای كرم ـ شتری و قهوه ای می توان گرفت و بازاج سیاه ، رنگ سیاه می توان تهیه كرد.

3ـ برگ مو : برای تهیه رنگ زرد و رنگ‌های چمنی سبز سیر و زرد لیمویی.

4ـ پوست انار: زرد تیره مایل به قهوه ای و گاهاً رنگ‌های خاكستری ، مشكی ، زرد ، زردنارنجی، كرم و موشی استفاده می شود.

5ـ بَقَم: از رنگ سرخ آن استفاده و برای تهیه رنگ بنفش و قرمز بكار می رود.

6ـ جَفت: از پوست زیرین میوه درخت بلوط كه برای تهیه رنگ‌های زرد، شتری و قهوه‌ای استفاده می شود.

7ـ نیل: در مناطق گرمسیری جنوب كشور می روید و برای تهیه رنگ آبی، سبز، سرمه ای، مله‌ای، موشی بكار می رود.

8ـ زعفران: در قائنات كشت می شود و برای تهیه رنگ زرد می باشد و بسیار گران برای رنگرزی می باشد.

9ـ توت سیاه: برای تهیه رنگ بنفش و قرمز بكار می رود.

10ـ كاه و گندل: برای تهیه رنگ زرد استفاده می شود.

11ـ سماق: برای تهیه رنگهای خرمایی تا قهوه ای استفاده می شود.

12ـ وسمه: برای تهیه رنگ آبی تهیه می شود.

13ـ آلبالو: برای تهیه رنگ قرمز تهیه می شود.

توجه: تنظیم درجه حرارت در رنگرزی نقش بسیار مهمی را ایفا می كند.

دندانه دادن


پوسته خارجی یا فلس های پشم با خاصیت نفوذپذیری خود در جذب رنگ به طور مستقیم اثر می گذارد . پوسته خارجی یا فلس های پشم با خاصیت نفوذپذیری خود در جذب رنگ به طور مستقیم اثر می گذارد .

مواد شیمیایی خاص و عملیات مکانیکی می تواند این پوسته را تضعیف کرده و از بین ببرد . با از بین رفتن این فلس ها سرعت نفوذ رنگ به داخل الیاف افزایش می یابد . به این ترتیب پشمی که تحت تاثیر محلول های شیمیایی یا عملیات مکانیکی قرار گرفته و یا در هوای آزاد به مدت طولانی باقی مانده باشد نسبت به پشم معمولی خاصیت جذب رنگ بیشتری پیدا کرده و پر رنگ تر می شود .

به عبارت دیگر اگر کلاف سفید شده پشم بدون عملیات قبلی با مقداری روناس جوشانیده شود ملاحظه می شود ، رنگی که الیاف پشم به خود گرفته بسیار ناچیز است و بعد از شست و شو تمام و یا قسمتی از همین رنگ مختصر از بین رفته و در ضمن رنگ این کلاف نیز در مقابل نور دوام ندارد . حال اگر همان مقدار کلاف را ابتدا در یکی از نمک های فلزی مانند زاج سفید و یا سولفات آهن جوشانیده و سپس داخل خم رنگ نماییم ملاحضه می شود که رنگ جذب شده توسط الیاف پشم بسیار زیادتر و دوام آن نیز در برابر عوامل مختلف مانند نور و آب نیز بیشتر می شود . این تجربه نشان می دهد که رنگ ها بدون وجود عامل دیگری تمایلی به جذب شدن در پشم و سایر الیاف از خود نشان نمی دهند . این عامل در اصطلاح رنگرزی « دندانه » و عمل آغشته کردن با این املاح را « دندانه دادن » می نامند .

حال به جای آنکه فقط از یک نمک فلزی به عنوان دندانه استفاده شود آزمایش قبلی را در چند خم مختلف حاوی سولفات مس ، کلرور نیکل ، سولفات آلومینیوم و بیکرمات پتاسیم با یک رنگ واحد تکرار می نماییم . ملاحظه می شود که پس از عمل رنگرزی هر کدام از کلاف ها رنگ جداگانه ای به خود می گیرند که نشانگر این نکته است که داندانه ها نه فقط در جذب و ثبات رنگ ها موثرند بلکه نوع آنها نیز در چگونگی و روشنی رنگ ها تاثیر دارند .

دندانه ای که بیشتر در رنگرزی الیاف قالی مورد استفاده قرار می گیرد . نمک مضاعف آلومینیوم و پتاسیم با نام تجاری « زاج سفید » است . اما دندانه دادن با زاج سفید معمولا در مجاورت برخی دیگر از مواد شیمیایی مانند کرم دو تارتر (اسید تارتارات) ، جوهر ترشک ، سرکه و مانند آن صورت می گیرد . میزان زاج مصرفی در داندانه دادن 5 کیلو پشم بین 250 تا 1000 گرم است و بسته به میزان روشنی و تیرگی مورد نظرتغییر می کند .
نکته : یکی از عوامل استعمال کرم دو تارتر افزایش درخشندگی و شفافیت الیاف پشمی است .