قدیمی ترین فرش جهان

قدیمی ترین فرش دستبافت ایرانی در سال 1949 میلادی در دومین مرحله ی كاوش های باستان شناس روسی، "رودنكو" در منطقه" پازیریك" كشف و به نامفرش پازیریك نامیده شد.

رودنكو در كتابی كه به مناسبت این اكتشافات در سال 1953 در روسیه منتشر كرد، درباره ی فرش كشف شده توضیحات مفصلی نگاشت و آن را صراحتاً كار ایران و قدیمی ترین فرش ایرانی در دنیا دانست. او نوشت: "بدون اینكه بتوانیم به طور حتم بگوییم ، این فرش كار كدام یك از سرزمین های ماد- پارت(خراسان قدیم) یا پارس است، تاریخ فرش مذكور و پارچه هایی كه در پازیریك كشف شد، قرن پنجم و یا اوایل قرن چهارم پیش از میلاد تشخیص داده می شود."

سپس او اضافه می كند:"تاریخ این قالی از روی شكل اسب سواران معلوم می شود. طرز نشان دادناسب های جنگی كه به جای زین، قالی بر پشت آنها گسترانده اند و پارچه ی روی سینه ی اسب، از مشخصات آشوری هاست. اما ریزه كاریهای مختلف و طرز گره زدن دم اسبها روی فرش پازیریك، در نقوش برجسته تخت جمشید نیز دیده می شود."

در زمان تسلط مغول ها (قرن سیزدهم و چهاردهم میلادی) قالی بافی به سطح بسیار بالایی از زیبایی وتكنیك رسید. شكوفایی این صنعت شاید با حكومت غازان خان مصادف بود.

اما اوج هنر قالی بافی كلاسیك ایرانی را كه از آن به عنوان رنسانس قالی ایران یاد می شود، زمان سلاطین صفوی به ویژه زمان حاكمیت شاه طهماسب اول و شاه عباس ثبت كرده اند. از این دوران حدود 3000 تخته فرش به یادگار مانده كه درموزه های بزرگ دنیا یا در مجموعه های شخصی نگهداری می شوند.

در این دوران در كنار قصرهای پادشاهان، كارگاه های قالی بافی بنا شد و مراكز گوناگون كه قبلأ در تبریز ، اصفهان ، كاشان ، مشهد ، كرمان ، جوشقان ، یزد ، استرآباد ، هرات و ایالات شمالی، نظیر شیروان ، قره باغ و گیلان وجود داشتند توسعه و رونق بیشتری گرفتند.

در همان زمان، نقاشان و نگارگران بلند پایه، طرح های خلاصه شده و تركیبی ترنج در وسط قالی و لچك ها را در آن وارد كردند ، یعنی همان طرحی كه قبلأ به زیباترین وضعی در قرن پانزدهم روی جلد كتاب های ارزشمند به كار می رفت.

با اشغال كشور به وسیله افغان ها (1722-1721 میلادی)، این صنعت و هنر رو به انحطاط گذاشت.

در قرن نوزدهم قالی های ایرانی، به ویژه فرش های نفیس ناحیه ی تبریز به اروپا راه یافتند. از سوی كشورهای اروپایی نمایندگانی به تمام كشورهای مشرق زمین گسیل شدند و با رقابت بسیار فشرده ، كلیه ی فرش های كهنه و عتیقه را گردآوری كرده به قسطنطنیه كه هنوز هم مهمترین بازار قالی مشرق زمین است فرستادند.

با به پایان رسیدن منابع فرش های كهنه ، شركت های انگلیسی (زیگلر 1883 م) ، آمریكایی و آلمانی به طور نامحدود اقدام به تأسیس كارگاه هایی در تبریز ، سلطان آباد (اراك) و كرمان كردند. این روال تا جنگ جهانی اول كه تولید قالی به طور قابل توجهی افزایش یافته بود، ادامه داشت.