نکات کلیدی در بافت فرش

هنر فرش بافی و قالی بافی که از هنرهای شناخته شده و بومی ایرانی است دارای پشتوانه ای دوهزار ساله در ایران است که تجارب بی شماری را به همراه داشته که دانستن آنها باعث پیشرفت قابل توجهی در هنر بافت فرش خواهد بود.

گرچه یك بافت معیوب، ممكن است از جهات بسیار زیادی دارای مشكل باشد، اما چند نكته كلیدی وجود دارد كه اگر توسط بافنده رعایت شوند، بافت فرش - حداقل - دارای كیفیت قابل قبول خواهد بود و اگر رعایت نشوند، ممكن است لطمات غیر قابل جبرانی به فرش وارد شود.

1- اساس انجام یک بافت خوب

اول : دار قالی سالم و بدون عیب

دوم : انجام چله كشی صحیح و یكدست می باشد.

بنابراین، چنانچه كیفیت موارد فوق، برای شما قابل قبول ( یا دلچسب ) نبود، تا زمان حل مشكل، بهیچ عنوان بافت را شروع نكنید.

برای بافندگان تازه كار و كم تجربه، چله كشی كاری سخت و دشوار است همچنین، با توجه به حساسیت فوق العاده چله كشی در حاصل كار، بهتر است كار چله كشی را به افراد خبره و با تجربه واگذار كنید.

2- پود نازك :

پس از انتخاب دار مناسب و انجام چله كشی صحیح، مهمترین عامل موفقیت در انجام یك بافت خوب، این است كه بافنده در كشیدن پود نازك، به اندازه كافی، مهارت داشته باشد. بنابراین - لطفا تا قبل از حصول اطمینان، و تمرین كافی، در این مورد بهیچ وجه، بافت را شروع نكنید زیرا :

كیفیت بافت هر فرش بیشتر از هر چیز مربوط به كیفیت كشیدن پود نازك آن است

3- كنترل دقیق ارتفاع فرش :

بطور مرتب ( معمولا هر بیست رج یكبار ) ارتفاع بافت را متناسب با رجشمار محاسبه كرده كافی است ارتفاع فرش را برابر با آن بطور مرتب و از همان ابتدا تنظیم كنید و از مشكلات و عیوب زیادی كه در اثر عدم كنترل ابعاد ممكن است بوجود آید جلوگیری نمائید.

با این حال توجه كنید كه :

اگر بافت شما پایین زدگی داشت : ( اشكال كار شما یكی از موارد زیر است)

- دفه را بیش از حد و خیلی محكم می كوبید.

- چله ها را بیش از حد استاندارد ( بوسیله پیچهای سردار ) سفت كرده اید.

- تراكم چله ها، كم است ( چله ها بازتر از حد استاندارد كشیده شده است. عرض كارتان بیش از اندازه خواسته شده می باشد.)

-پود کلفت وپود نازك را به صورت مرتب در هر رج، استفاده نمی كنید.

اگر بافت شما بالا زدگی داشت : ( اشكال كار شما یكی از موارد زیر است )

- دفه را آرام و كمتر از حد استاندارد می كوبید.

- چله ها شل است ( می توانید بصورت یكنواخت، آنرا از طریق پیچهای سردار سفت نمایید).

- تراكم چله ها زیاد است ( عرض كار كمتر از اندازه خواسته شده می باشد.)

- پود نازك را خیلی سفت و خشك می كشید.( در این صورت هر چقدر هم دفه بزنید رج بعدی پایین تر نخواهد رفت.)

و یك نكته خیلی مهم دیگر، در ارتباط با << كنترل ابعاد و اندازه فرش >>

متاسفانه، اكثر بافندگان عادت به اندازه گیری مرتب بافت ندارند و گاهی تا نیمه های فرش، حتی یك بار هم، آن را اندازه نمی گیرند و بالفرض، اگر در وسط كار متوجه شوند كه بافتشان ( مثلا ) پنج سانت كوتاه شده است، سعی می كنند در نیمه دوم، آن پنج سانت را هم جبران كنند. ( یعنی نیمه دوم را آنقدر بلند و با فاصله می بافند كه پنج سانت هم بیشتر از اندازه استاندارد باشد !!) و اینجاست كه اشتباهی بزرگتر از اشتباه اول را مرتكب می شوند !! چون در این صورت، تمام فرش ( هم نیمه اول و هم نیمه دوم ) از نظر اندازه و ابعاد، خراب شده است. بنابراین : اگر مقداری از فرش را ( بدون اندازه گیری دقیق و مرتب ) بافتید و بعدا متوجه شوید فرش بالا زدگی یا پایین زدگی دارد، لطفا باقیمانده فرش را مطابق اندازه های استاندارد جدول ببافید ! ( و به قسمتی كه دچار مشكل شده است، كاری نداشته باشید !!! )

همواره از گره های استاندارد با طول سه سانتیمتر (هر دو لای نخ با هم سه سانت !!) استفاده كنید چون در غیر این صورت با مشكل كسری نخ مواجه خواهید شد.

متاسفانه، اكثر بافندگان عادت به اندازه گیری مرتب بافت ندارند و گاهی تا نیمه های فرش، حتی یك بار هم، آن را اندازه نمی گیرند و بالفرض، اگر در وسط كار متوجه شوند كه بافتشان ( مثلا ) پنج سانت كوتاه شده است، سعی می كنند در نیمه دوم، آن پنج سانت را هم جبران كنند. ( یعنی نیمه دوم را آنقدر بلند و با فاصله می بافند كه پنج سانت هم بیشتر از اندازه استاندارد باشد !!) و اینجاست كه اشتباهی بزرگتر از اشتباه اول را مرتكب می شوند !!

بسیاری از عیوب و مشكلات بوجود آمده در طول بافت، بوسیله رفوگری و... قابل رفع هستند اما متاسفانه گاهی برای تامین نخهای كسری ( بخصوص اگر تعداد آنها زیاد باشد یا در قسمتهای حساس نقشه باشند ) هیچ كاری نمی توان انجام داد ! تا جایی كا ممكن است نا چار شوید تا بافت خود را نیمه كاره رها كنید بنابراین لطفا این توصیه را كاملا جدی بگیرید !!

اكثر بافندگان وقتی با این پرسش مواجه می شوند كه : << آیا طول گره هایتان بلند نیست ؟ >> فورا جواب می دهند كه : خیر !! اتفاقا خیلی هم كوتاه است ! اما اگر چند گره از روی بافت را با قلاب شكافته و با خط كش اندازه بگیرید می بینید كه طول هر گره 5/3 یا 4 سانتیمتر ( و بیشتر از مقدار نخ داده شده ) است... بنابراین تا قبل از اندازگیری دقیق در این مورد قضاوت نكنید !!

بعد از بافت هر رج باید گره ها را (بوسیله دو انگشت دست ) سر كشی نمائید. تا گره ها بصورت كاملا صاف و كشیده در ساختمان فرش قرار بگیرند،همچنین می توانید با استفاده از دفه، گره ها را شانه كنید شانه زدن بافت بوسیله دفه برای فرشهائی كه بعدا برجسته كاری می شوند یك كار ضروری و لازم است

4- نا همواری و سر كجی امتداد رج ها

گاهی اتفاق می افتد كه پس از بافت مقداری از فرش، امتداد رجها، بتدریج از حالت كاملا صاف و افقی بودن خارج شده و ناهموار می شوند گاهی حتی بافت، دچار سر كجی شدید می شود ( بطوریكه یك سمت بافت بالاتر و سمت دیگر پایین تر قرار می گیرد. )

دلایل بوجود آمدن اشكال ( ناهمواری یا سر كجی )

این مشكل، دو دلیل عمده دارد كه هر دو مربوط به انجام ناصحیح چله كشی است.

-یكنواخت نبودن كشش چله ها در عرض كار :

در قسمتهایی كه چله ها سفت تر است، رجها در اثر دفه زدن، به سادگی پایین می روند ولی در قسمتهایی كه چله ها شل است، هر چقدر هم دفه بزنید رجها پایین نمی روند، بنابراین در امتداد رج، پستی و بلندی ایجاد می شود.

-عدم تراکم یکنواخت تارهای چله در عرض کار :

در قسمتهائی که تعداد چله بیشتری ریخته شده، طبیعتا ارتفاع فرش بدلیل فشردگی و تراکم بیشتر، بالا می زند و بالعکس